تأملی بر رویکرد رسانه های غربی در قبال تحولات سوریه
نویسنده: محمدرضا عشوری مقدم
ماهنامه فرهنگی- سیاسی «حیات»*
اشاره: سیر تحولات در کشور سوریه وارد مرحله جدیدی شده است. به دلیل نقش آفرینی بسیاری که رسانه ها در تحولات این کشور ایفا می کنند به نظر می رسد عملکرد رسانه ها در قبال اوضاع این کشور و در این برهه زمانی از اهمیت بسیاری برخوردار است. نکته مسلّم آن است که رسانه های بیگانه، در این بازه زمانی حساس به دنبال ایجاد نوعی اجماع بین المللی به منظور مداخله نظامی مستقیم در این کشور خط مقدم مبارزه با رژیم صهیونیستی و براندازی حکومت ضدآمریکایی بشار اسد هستند.
پس از ماه ها کشمکش و ناآرامی، سرانجام با انتخاب «کوفی عنان» دبیرکل سابق سازمان ملل به عنوان نماینده ویژه این سازمان در امور سوریه، طرحی از سوی وی ارائه شد که با استقبال دولت بشار اسد نیز مواجه شد. یکی از محوریترین بندهای این طرح، بند مربوط به آتش بس میان دو طرف درگیر است. اینکه رسانه ها به عنوان بازوان تبلیغاتی قدرت های بین المللی نقشی تعیین کننده در دامن زدن به ناآرامی ها در این کشور داشته اند در این مجال مورد بحث نیست. بر همگان واضح است که تضعیف و سرنگونی یکی از حامیان اصلی مقاومت در منطقه هدف اصلی رسانه ها از پوشش گسترده و در عین حال مغرضانه تحولات سوریه است.از آنجا که طرح اخیر چند ماده ای کوفی عنان به شدت مورد توجه جامعه جهانی و همچنین دولت سوریه قرار گرفته، پرداختن به این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است. گفتگو بر اساس خواسته های مردم سوریه، پایبندی به توقف درگیری و خشونت از سوی همه طرفها (به ویژه گروههای مسلح مورد حمایت غربی ها و رژیمهای عربی)، فراهم شدن زمینه رسیدن کمکهای بشردوستانه به مکانهای درگیری، آزادی زندانیان و تسهیل تضمین تردد خبرنگاران در تمام مناطق سوریه، سرفصل های طرح 6 ماده ای عنان است.
بر خلاف تصور طرف های غربی- عربی، دمشق با طرح آقای عنان موافقت کرده است. طرحی که بیش از پیش می تواند از یک سو به دخالتها و توطئه های خارجی در این کشور پایان دهد و از سوی دیگر زمینه ساز پیشبرد هر چه سریعتر اصلاحات سیاسی مورد نظر بشار اسد باشد.
آنچه تاکنون سرلوحه مرامنامه رسانه ای بنگاه‌های خبری بوده، اقدام همسوی آنان با منافع مطامع استکباری غرب و به ویژه واشنگتن در منطقه با بزرگنمایی فشارهای بین المللی علیه دمشق همچون مصوبّات و قطعنامه های شورای امنیت و برجسته سازی اخبار مربوط به اعتراضات مخالفان بوده است. به گونه ای که همواره تلاش می شده است تا اقتدار حکومت مرکزی و مشروعیت دولت اسد در انظار جهانی و افکار عمومی داخل مورد تردید انگاشته شود.
فشار از پایین، چانه زنی از بالا
به نظر می رسد که باید رویکرد رسانه های مخالف دمشق نسبت به تحولات اوضاع سوریه پس از آتش بس را در چارچوب راهبرد تبلیغی فشار از پایین و چانه زنی از بالا مورد ارزیابی قرار داد. یکی از مواردی که در این میان باید مورد توجه قرار گیرد توجه جدی رسانه ها به گروه مخالفان دولت سوریه موسوم به «شورای ملی مخالفان سوریه» است. فارغ از ماهیت این گروه که مورد بحث نیست، باید توجه داشت که دولت دمشق این آتش بس را پذیرفته و آن را اجرا کرده است. مطمئناً این اقدام برای کشورهایی مثل قطر، عربستان و همچنین آمریکایی ها خوش آیند نبوده است.
آنچه در این میان بلافاصله با اجرای آتش بس مشهود بود، آن است که رسانه های غربی با طرح پیاپی درخواستهای تظاهرات شورای ملی مخالفان، تلاش کردند تا نفس برقراری آرامش و پایبندی طرف های درگیر در این کشور را تحت الشعاع تجمعات کم رنگ و کم فروغ این گروه جلوه دهند و پیام تداوم ناآمنی ها و درگیری های عمومی را القاء کنند.
به عبارت دیگر باید گفت که رسانه ها تلاش می کنند تا اهداف مداخله جویانه بیگانه در امور داخلی سوریه را از طریق دامن زدن به التهاب های اجتماعی و در پوشش سناریوی عمومی کردن تظاهرات مدنی همچنان دنبال کنند. دو خبرگزاری رویترز و AFP فرانسه در این میان نقش مهمی ایفا کرده و حجم گسترده ای از اخبار را در این زمینه مخابره کرده اند که بشدت مورد استفاده شبکه های تلویزیونی قرار گرفته است.
در چارچوب اسرتراتژی فشار از پایین و چانه زنی از بالا، رسانه های وابسته به بیگانه سناریویی کاملا فراگیر را در دستور کار قرار دادند. بر این اساس، جامعه بین المللی صداقت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه و آتش بس تحت حمایت سازمان ملل متحد با هدف پایان دادن به ناآرامی های سیزده ماهه در این کشور را باور نداشته، و بار دیگر طرح دخالت نظامی باید مورد نظر قرار گیرد.
دالان های بشردوستانه
بخش دیگری از فضای مغشوش تبلیغی را که رسانه های بیگانه در قبال تحولات سوریه دنبال می کنند، بحث «ایجاد دالان های بشردوستانه» است که بشدت مورد توجه این رسانه ها واقع شده است. این بحث از زمانی مورد توجه قرار گرفت که مشاور آقای کوفی عنان اعلام کرد: "سوریه که از بیش از یک سال قبل با خشونت روبرو است، به کمک های بشر دوستانه گسترده نیاز دارد".
در واقع آنچه بهانه لازم را به رسانه ها برای دامن زدن به این سناریو داد آن بود که مشاور آقای عنان تاکید کرد که "ادامه رعایت توافقنامه آتش بس از سوی طرف های درگیر، در باز شدن راه برای ارسال کمک های بشر دوستانه در سریع ترین زمان ممکن به مناطق ناآرام بسیار مهم خواهد بود ".
برای درک بهتر علت اقبال غربی ها به این موضوع می توان به اظهارات اخیر نیکولا سارکوزی رئیس جمهور فرانسه در واکنش به طرح کوفی عنان و اجرای آتش بس طرح اشاره کرد که ادعا کرد: جامعه بین المللی باید مسئولیت هایش را تقبل و مجراهای انسانی ایجاد کند تا «آن دسته از کسانی که توسط دیکتاتور قتل عام می شوند بتوانند فرار کنند.» واضح است که منظور سارکوزی افراد مسلحی است که با حمایت مستقیم بیگانگان فعالیت می کنند و به گفته وی باید شرایط برای فرار آنان فراهم شود.
مشخص است که سناریوی دالانهای بشردوستانه چه هدفی را دنبال می کند. در چارچوب این سناریو، بحث از مواردی همچون بازسازی و مرمت مکان ها و بناهای آسیب دیده به طور متناوب از سوی رسانه ها به ویژه خبرگزاری های اروپایی مطرح می شود، بحثی که می توان آن را از منظر تاکتیک بیگانه برای نفوذ به قلعه مقاومت ضدصهیونیستی تبیین و ارزیابی کرد.
رویکرد دوگانه نسبت به طرح عنان
طرح آقای عنان پیش از هر چیز طرحی از سوی سازمان ملل به شمار می رود. طرحی که باید از سوی جامعه جهانی نیز مورد حمایت قرار می گرفت. آنچه از عملکرد رسانه های غربی و عربی در قبال طرح آقای عنان مشاهده می شود آن است که رویکرد آنها نسبت به این طرح نیز رویکردی دوگانه بوده است. این رسانه ها از یک سو نسبت به طرح عنان بر اجرای پیشنهادات فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه تاکید می کنند و از سوی دیگر با ادعای تخطی دولت دمشق از عمل به تعهدات خود در زمینه اجرای آتش بس، به برجسته ساختن موضوع حمایت جدی و حتی مسلحانه از مخالفان می پردازند.
در گزارشی کاملاً یکطرفانه و هدفمند که خبرگزاری فرانسه منتشر کرد سخنان وزیر امور خارجه آمریکا با این سرخط، برجسته می شود: "در صورتی که آتش‌بس در سوریه رعایت شود، گامی مهم برای حل بحران سیاسی این کشور به شمار خواهد رفت". جالب آن است که گزارشگر این خبرگزاری بلافاصله این گونه ادامه می دهد: "هیلاری کلینتون از بشار اسد رئیس جمهور سوریه خواست طرح صلح کوفی عنان فرستاده ویژه سازمان ملل و اتحادیه عرب را به طور کامل اجرا کند و بشار اسد نمی‌تواند بنا به میل خود برخی از مفاد این طرح صلح را اجرا کند".
خبرگزاری انگلیسی رویترز نیز که اخبار آن بازتاب گسترده ای در پوشش رویدادهای سوریه از سوی شبکه های تلویزیونی دارد اعلام کرد که «رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه گفت تصور نمی کند طرح شش ماده ای کوفی عنان فرستاده سازمان ملل متحد ، در سوریه اجرا شده باشد». رویترز بلافاصله به نقل از دیپلمات های ناشناس خود در شورای امنیت مدعی می شود «کوفی عنان نماینده مشترک سازمان ملل و اتحادیه عرب از عدم پایبندی کامل سوریه به طرح صلح پیشنهادی او خبر داده و تاکید کرده است دمشق به شرط هایی‌که در طرح صلح پیشنهادی برای حل بحران سوریه ارایه شد، به طور کامل عمل نکرده است و از شورای امنیت خواست از دولت سوریه بخواهد نظامیان و سلاحهای سنگین را از مناطق مسکونی خارج کند».
همانگونه که انتظار می رفت اتخاذ رویکرد انتقادی نسبت به طرح آتش بس، سرلوحه کار شبکه های تلویزیونی مخالف دولت دمشق نیز قرار گرفت. این رویکرد، پرده از این واقعیت برمی دارد که حمایت رسانه های بیگانه از این طرح تنها به امید تضعیف دولت بشار اسد و احیاناً تقویت مخالفان سوری انجام شده و سیاست خبری این رسانه ها در آینده نیز بر این محور استوار خواهد بود.
به طور مثال شاهد آن بودیم که شبکه الجزیره قطر، رویکرد «گزارش های ضد و نقیض» را در این زمینه بر گزیند. این شبکه ابتدا اعلام کرد که گروه های مسلح تروریست، آتش بس را نقض کرده اند و سپس از «شکننده بودن آتش بس» سخن گفت. از طرفی هم از زبان کوفی عنان ادعا کرد که بشار اسد به طور کامل به طرح شش قسمتی ارائه شده او درباره سوریه پایبند نبوده است. الجزیره انگلیسی زبان نیز پا را فراتر نهاده و مدعی شد که اساساً هیچ آتش بسی در سوریه برقرار نشده است.
به نظر می رسد در فضاسازی مغرضانه رسانه ها آنچه بیش از همه مورد هدف قرار گرفت طرح کوفی عنان بود. به همین دلیل بود که با هدف تخریب وجهه بین المللی دولت بشار اسد و همزمان با طرح ادعای نقض آتش بس از سوی حکومت مرکزی سوریه تلاش شد تا اقدام مخالفان دولت دمشق در نقض آشکار طرح صلح کوفی عنان نادیده انگاشته شود.
-------------------------------------------
* ماهنامه فرهنگی- سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) - اردیبهشت91
