نویسنده: محمدرضا عشوری مقدم
منبع: هفته نامه خبری تحلیلی «مثلث»- تاریخ نشر 1389/4/30
لینک مطللب در آفتاب، فارس
جنبش مقاومت اسلامی حزب الله لبنان در حالی دهمین سال آزادسازی جنوب این کشور را جشن گرفت که سخنان «سیدحسن نصرالله» دبیرکل این حزب در مراسم بزگداشت این روز به طور مستقیم از بسیاری شبکه های تلویزیونی منطقه پخش شد. در حالی که تلویزیون المنار به عنوان ارگان رسمی این حزب از نخستین روزهای شکلگیری همواره بازوی رسانه ای مقاومت محسوب می شده است امروزه رسانه های بسیاری هستند که سعی می کنند تحولات و تحرکات مقاومت را در سرزمین های اشغالی فلسطین و لبنان بازتاب دهند. تلویزیون المنار از نخستین روزهای ابتدای تاسیس خود در سال 1991 در ساختمانی کوچک در ضاحیه جنوبی بیروت، همواره به عنوان تنها بازوی رسانه ای حزب به خوبی توانسته است نقش خود را به عنوان یک «رسانه مقاومت» ایفا کند. سانسور خبری شدیدی که بر اوضاع و تحولات منطقه در آن برهه زمانی توسط رسانه های غربی حکمفرما بوده، جریان مقاومت اسلامی لبنان را مجبور ساخت تا المنار را به عنوان رسانه ای که در آن فضا، حداقل صدا و تصویری از مقاومت را در صحنه داخلی و بعدها خارجی لبنان ارئه داده و در نتیجه زبان رسانه ای مقاومت باشد تاسیس کند. با توجه به اینکه طی سالهای 1985 تا86 حجم عملیات های نظامی مقاومت اسلامی کاهش یافت ولی روز به روز بر سطح کیفی این اقدامات افزوده می شد. در این مقطع حزب الله تصمیم گرفت که از صحنه عملیات هایش فیلمبرداری کند به همین خاطر یک فیلمبردار به تیمهای عملیاتی اعزامی به منطقه کمربند امنیتی اضاف شد. دوربین مقاومت یا به تعبیر دقیقتر «رسانه» به عاملی استراتژیک بدل شد که اهمیتش از سلاح کمتر نبود. این ترفند تاثیر بسیاری بر روحیه مردم لبنان گذاشته و موجبات ترس و نگرانی خانواده های اسرائیلی را فراهم می کرد که البته واکنش اعتراضی برخی سران عرب را نیز در برداشت که قدرت گرفتن حزب الله را مساوی با تضعیف خودشان می دانستند.
المنار در ابتدا کار خود را با پوشش عملیات های حزب الله بر ضد دشمن صهیونیستی و ارائه گزارش هایی تصویری از تجاوزات اسرائیل بر خاک لبنان آغاز کرد. اولین بار عملیات مقاومت در 1986 بر روی تلویزیون دولتی لبنان رفت، عملیاتی که در آن مواضع دشمن در «سجد» و «بئر کلاب» به آتش کشیده شد. شیوه پخش شبکه المنار طوری طراحی شده بود که در عمق سرزمین های اشغالی نیز قابل دریافت بود و حزب الله می توانست تصاویر مستند عملیات هایش بر علیه نظامیان اسرائیل را بدون هیچ دخل و تصرفی برای ساکنان سرزمین های اشغالی پخش کند.
از زمانی که المنار کار خود را آغاز کرد این شبکه به طور جدی و گسترده با پخش این تصاویر توانست تصویری از مقاومت را در آن دوره زمانی ارائه دهد. محدودیت های رسانه ای مقاومت در دهه نود به حدی بود که حتی برای شنیده شدن صدای مقاومت ساعاتی از روز برای پخش اخبار انتخاب می شد که با بخش های خبری دیگر شبکه تداخل زمانی نداشته باشد.
با آغاز پخش المنار از ماهواره «عرب ست» در سال 2000 و در محدوده جغرافیائی خاورمیانه، اروپا و سپس آفریقا، المنار با چالش های جدیدی روبرو شد. شبکه از آن پس نقش رسانه ای متفاوتی یافت. المنار دیگر تنها رسانه ای برای مقاومت نبود بلکه باید در کنار دیگر رسانه های حامی مقاومت که از آنها به «دوستان المنار» تعبیر می شد با ابزار «رسانه» جنگی تمام عیار را علیه دستگاه رسانه ای مخالف مقاومت به راه بیندازد. فضای ماهواره ای، گسترده تر از فضای لبنان بود و گستره ای عربی و اسلامی و بیش آن را شامل می شد. محدوده ای متنوع و در عین حال دارای اولویت هایی متفاوت با جامعه لبنان. چالش دوم، ضرورت گفتمان، زبان و برنامه هایی مختلف و البته متناسب با اقشار مختلف جامعه جهانی بود. بر خلاف شبکه المنار داخلی لبنان، المنار ماهواره ای بیشتر به مسائل جهان عرب و به طور خاص «انتفاضه» می پرداخت. پس از این بود که بنابه تجربه آزادسازی که مقبولیت مردمی بزرگی را به واسطه آن به دست آورده بود موضوع فلسطین را به طور گسترده ای مطرح کرده و این درواقع فتح بابی بود برای این شکبه تا مخاطبان خود را با شتاب بالایی افزایش دهد.
اولویت المنار از آن پس ارائه گفتمان عربی،اسلامی بود. براین اساس المنار شعار «اعتبار و قابل اعتماد بودن» را سرداد. سرعت در پوشش اخبار فلسطین، المنار را تبدیل به شبکه ای مورد توجه جهان عرب کرد تا جایی که حتی رسانه های اسرائیلی به المنار به عنوان منبعی برای اخبار فلسطین اعتماد می کردند. کار به جایی رسید که اقلیت های اسلامی اروپا، آمریکا، کانادا و استرالیا، خواستار توسعه پخش ماهواره ای این شبکه شدند.
تحول جدی دیگر در عرصه سیاستگذاری های شبکه پس از 11سپتامبر اتفاق افتاد. اولویت های شبکه از فلسطین به جنگ افغانستان و عراق توسعه یافت. تعداد خبرنگاران آن افزایش یافت و دفاتر جدیدی برای پوشش خبری در نقاط مختلف افتتاح شد. در صحنه داخلی نیز به ویژه پس از توافقنامه «طائف» شاهد شکوفایی و گسترش بسیاری در رسانه ها و شبکه های تلویزیونی در صحنه داخلی کشور بودیم. به گونه ای که به طور مثال در مناطقی همانند صور، طابلس و بقاع در همان سالها شبکه های محلی فراوانی تاسیس شد که اعلامیه های تبیلغاتی فراوانی را حتی برای تجار و بازرگانان کوچک تبلیغ می کردند.
المنار دیگر در ردیف شبکه هایی جای گرفته بود که فراتر از مفهوم مقاومت، با ممنوعیت حجاب دختران و زنان مسلمان در اروپا مخالفت می کرد و با ارائه تصویر خشونت طلب و تروریست طلب رژیم اشغالگر قدس در برنامه هایش موجبات خشم آشکار کشورهای غربی را فراهم آورد.
امروز، المنار بیش از همه به دلیل «صهیونیسم ستیزی » و پخش برنامه هایی به زبان های مختلف، علیه سیاست های اسرائیل و آمریکا در منطقه و جهان، مورد انزجار رسانه ای اروپا قرار گرفته است. حتی برنامه های روزانه این شبکه، با پخش سرودی که در آن به انتفاضه و مبارزه علیه صهیونیسم و استکبار جهانی اشاره دارد، آغاز می شود.
المنار با مساعدت رسانه های نوظهور و آلترناتیو منطقه ای توانسته است الگویی مناسب از مقاومت رسانه ای ارائه بدهد که با برنامه ریزی و سازماندهی سیستماتیک مبتنی بر یک رفتار سازمانی کاملا حرفه ای، در طول جنگ 33 روزه، حتی 1ثانیه برنامه هایش با اختلال رو به رو نشد و حتی در آن بحبوحه جنگ مناظره مستقیم دبیرکل خود را با خبرنگار شبکه الجزیره نیز برقرار کرد.
مفهوم مقاومت رسانه ای در سایه جنگ رسانه ای حزب الله طی سالهای اخیر آنقدر آشکار بوده است که در 3می2003 «کالین پاول» وزیر خارجه وقت آمریکا در دیدار رسمی خود از سوریه از حضور خبرنگار المنار در کنفرانس خبری ممانعت به عمل آورد.
مقاومت رسانه ای مقاومت در همه ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به وضوح در المنار بازتاب یافته بود به گونه ای که در اکتبر همان سال علی رغم اعتراض دفتر منافع آمریکا در سوریه و لبنان نسبت به پخش سریال الشتات که داستان تشکیل دولت اسرائیل بود، المنار زیر بار این فشار نرفت و این سریال را در ماه رمضان پخش کرد، هرچند دیگر شبکه های عربی از بخش آن خودداری کردند. پس از آن بود که دولت آمریکا نیز برای اولین بار المنار را به عنوان یک شبکه تلویزیونی در لیست سیاه سازمان های حامی تروریست قرار داد.
در حالی که امروز رسانه های مخالف مقاومت همواره سعی می کنند تا چهره ای مخدوش از واقعیت های غیر قابل انکار مقاومت ارائه کنند، تلویزیون المنار همپای با مبارزات نظامی حزب الله در عرصه نبرد با دشمن صهیونیستی، خود در جنگ تمام عیاری رسانه ای تلاش می کند تا علی رغم تمامی کارشکنی ها همچنان پابرجا بوده و صدای مقاومت باشد و از سوی دیگر بتواند در فضای بسته رسانه ای مخالف، رفتار ضد بشری اسرائیل در قبال کودکان و زنان را افشا کرده و واقعیتهایی همچون بمباران مدارس و بکارگیری سلاحهای کشتار جمعی نامتعارف مانند بمب فسفری و غیره را در عرصه ای رسانه ای مطرح نماید.
